LOGOPEDIA

„Mowa jest zewnętrznym myśleniem, myślenie wewnętrzną mową”.

Antoine de Rivarol


Diagnoza logopedyczna

Badania i działania praktyczne w zakresie ogólnej diagnozy stanu rozwoju mowy oraz terapii zaburzeń komunikacji człowieka na różnych etapach rozwoju i w różnych sferach aktywności: edukacyjnej, społecznej i zawodowej podejmowane są po to, by mógł on wyrażać swoje myśli i uczucia. Logopedyczne rozpoznanie kliniczne jest pierwszym i najważniejszym zadaniem logopedy, na podstawie którego wypowiada się on co do rokowania oraz zastosowania terapii odpowiedniej dla danej osoby. Zawiera odpowiedzi na trzy pytania: co, gdzie i dlaczego jest przyczyną patologicznej werbalnej i dźwiękowej realizacji.


Cele terapii logopedycznej

Proponowana terapia logopedyczna ma na celu nie tylko wykształcenie poprawnej wymowy każdej głoski, emisji dźwięku, wzmocnionej odpowiednim akcentem, rytmem i intonacją, ale również rozwijanie pamięci, koncentracji uwagi i kreatywnego myślenia. Obejmuje zamierzone oddziaływania ukierunkowane na usunięcie przyczyn i skutków różnych zakłóceń procesu porozumiewania się, takich jak:

  • nawyk niewłaściwego oddychania i połykania
  • zaburzenia słuchu fonematycznego i uwagi słuchowej, upośledzenie ostrości słuchu
  • niewłaściwa praca aparatu artykulacyjnego (języka, warg, podniebienia miękkiego, policzków)
  • niewykształcona mowa
  • dyslalie, czyli wady wymowy (seplenienie, rotacyzm, lambdacyzm, kappacyzm, gammacyzm, betacyzm, bezdźwięczność, szeplenienie, nosowanie)
  • samoistne i niesamoistne opóźnienia rozwoju mowy
  • częściowa lub całkowita utrata mowy
  • niepłynność mówienia (fizjologiczna niepłynność mówienia, jąkanie rozwojowe)
  • lęk przed mówieniem
  • trudności w szeroko pojętym czytaniu i pisaniu

Plan terapii, formuła zajęć terapeutycznych

Wzajemne zaufanie i empatia – wczuwanie się w sytuację pacjenta, wspólne przeżywanie stanowią niejako podwaliny terapii logopedycznej, która zasadniczo wpływa na samopoczucie człowieka, niweluje wstydliwe lub drażniące objawy ujawniające się podczas każdego interpersonalnego kontaktu werbalnego. Zabawowe (w przypadku dzieci) oraz zadaniowe (w przypadku młodzieży i dorosłych) formuły proponowanych zajęć są oparte na indywidualnym planie terapii zaburzeń mowy, dostosowanym do wieku, potrzeb, możliwości i zainteresowań każdego dziecka czy osoby dorosłej. Zasada stopniowania trudności, kompleksowe oddziaływanie oraz częste wzmacnianie umożliwia przeżycie sukcesu i zadowolenie, a zarazem mobilizuje do systematycznych ćwiczeń logopedycznych. Na zajęciach wykorzystuje się nowoczesne metody oraz ciekawe pomoce dydaktyczne (gry, plansze, materiały obrazkowe, tory przeszkód, puzzle, komiksy logopedyczne i in.). Po każdym spotkaniu pacjent otrzymuje materiały oraz wskazówki do ćwiczeń w domu.


Symptomy zaburzeń mowy w oparciu o wiek rozwojowy

W siedmioletnim procesie nauki wymowy głosek, obejmującym dwa nadrzędne etapy: kształtowania i doskonalenia mowy, można wyróżnić cztery okresy: melodii, wyrazu, zdania oraz swoistej mowy dziecięcej. O niezgodności z normą rozwojową świadczą odchylenia, gdy mowa dziecka:

  • rocznego jest na poziomie dziecka półrocznego (dziecko jedynie gaworzy)
  • 2-letniego jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymania kilka słów)
  • 3-letniego jest na poziomie mowy dziecka 1,5-rocznego (tworzy tylko równoważniki zdań, jego słownictwo jest bardzo ubogie)
  • 4-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2-letniego (formułuje zdania proste, słownictwo czynne obejmuje do 300 słów)
  • 5-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5-letniego (nadal używa zdań prostych, słownictwo czynne obejmuje ok. 500 słów)
  • 6-letniego jest na poziomie dziecka 3-letniego (pojawiają się zdania złożone, dziecko wymawia 1000-1500 słów)
  • 7-letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5-letniego

Zakłada się, że uczniowie rozpoczynający naukę w klasach pierwszych szkoły podstawowej powinni mieć w pełni opanowany system fonetyczno-fonologiczny, by mogli zapoznawać się z językiem pisanym. Dojrzałość szkolna odnosi się zatem do pełnej dojrzałości także pod względem wymowy wszystkich dźwięków mowy. Zajęcia logopedyczne pomagają opanować je na tyle wcześnie, by mowa mogła się utrwalić.


Profilaktyka logopedyczna oraz wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

Przyswajanie podstaw systemu fonetycznego, leksykalnego i morfologicznego języka ojczystego, czyli dynamiczny okres kształtowania się mowy zachodzi w pierwszych trzech-czterech latach życia człowieka. Proponowane zajęcia logopedyczne mają na celu doskonalenie mowy i wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka poprzez:

  • zabawy kształtujące właściwy sposób oddychania
  • piosenki i wierszyki stymulujące słuch fonematyczny
  • ćwiczenia przygotowujące narządy mowy do prawidłowej wymowy głosek
  • gry doskonalące spostrzegawczość słuchową i wzrokową, umiejętność syntezy i analizy słuchowej i wzrokowej
  • zadania przygotowujące do nauki czytania i pisania
  • książeczki i plansze wzbogacające słownictwo dziecka oraz rozwijające umiejętność budowania zdań
  • zabawy paluszkowe i in. w celu usprawnienia manualnego
  • wdrażanie do samodzielności

Pokonywanie trudności dzieci w czytaniu i pisaniu

Trudności artykulacyjne, obserwowane u dzieci powyżej 5. roku życia, wskazują często na zaburzenia rozwojowe (różnego stopnia i zasięgu) i mają zasadniczy wpływ na przebieg nauki szkolnej. W procesach nauki czytania i pisania bardzo ważna jest umiejętność koordynowania wszystkich elementów biorących w nich udział. Proponowane zajęcia dla dzieci i młodzieży z trudnościami w nauce szkolnej mają na celu:

  • przezwyciężenie trudności w czytaniu i pisaniu, zapobieganie ryzyku dysleksji
  • ćwiczenia wspomagające koncentrację uwagi
  • doskonalenie percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej
  • ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej
  • ćwiczenia tempa i techniki czytania
  • ćwiczenia w czytaniu ze zrozumieniem
  • rozwinięcie zdolności manualnych
  • poznanie różnych strategii zapamiętywania
  • wdrażanie do samodzielnego planowania i redagowania różnych form wypowiedzi
  • ćwiczenia oddechowe, fonacyjne i artykulacyjne przygotowujące do płynnego mówienia
  • stwarzanie sytuacji pozwalających na osiągnięcie sukcesu i nawiązywanie pozytywnych relacji z rówieśnikami

Odpowiedni poziom rozwoju mowy dzieci w aspektach: nadawania i odbioru wynika z właściwego poziomu artykulacji, leksyki, gramatyki i rozumienia.


Terapia logopedyczna dorosłych

Z terapii logopedycznej powinny korzystać również osoby dorosłe w przypadku:

  • defektów mowy
  • urazów mózgu
  • wylewów
  • wypadków powodujących zahamowanie procesu mówienia

Źródła

  • Balejko A., Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu, Białystok 2003.
  • Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka. Od noworodka do 6. roku życia, Kraków 2012.
  • Jastrzębowska G., Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole 1998.
  • Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1970.
  • Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, tom 1.: Interdyscyplinarne podstawy logopedii oraz tom 2.: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, pod red. T. Gałkowskiego i G. Jastrzębowskiej, Opole 2003.
  • Rodak H., Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa 1992.
  • Skorek E. M., Oblicza wad wymowy, Warszawa 2001.
  • Stecko E., Zaburzenia mowy dzieci – wczesne rozpoznanie i postępowanie logopedyczne, Warszawa 1996.
  • Styczek I., Logopedia, Warszawa 1979.

© 2018 Krystyna Ochwat

| Polityka prywatności
Webdesign: Talem Technologies
Instagram