„Mowa jest zewnętrznym myśleniem, myślenie wewnętrzną mową”.
Antoine de Rivarol
Badania i działania praktyczne w zakresie ogólnej diagnozy stanu rozwoju mowy oraz terapii zaburzeń komunikacji człowieka na różnych etapach rozwoju i w różnych sferach aktywności: edukacyjnej, społecznej i zawodowej podejmowane są po to, by mógł on wyrażać swoje myśli i uczucia. Logopedyczne rozpoznanie kliniczne jest pierwszym i najważniejszym zadaniem logopedy, na podstawie którego wypowiada się on co do rokowania oraz zastosowania terapii odpowiedniej dla danej osoby. Zawiera odpowiedzi na trzy pytania: co, gdzie i dlaczego jest przyczyną patologicznej werbalnej i dźwiękowej realizacji.
Proponowana terapia logopedyczna ma na celu nie tylko wykształcenie poprawnej wymowy każdej głoski, emisji dźwięku, wzmocnionej odpowiednim akcentem, rytmem i intonacją, ale również rozwijanie pamięci, koncentracji uwagi i kreatywnego myślenia. Obejmuje zamierzone oddziaływania ukierunkowane na usunięcie przyczyn i skutków różnych zakłóceń procesu porozumiewania się, takich jak:
Wzajemne zaufanie i empatia – wczuwanie się w sytuację pacjenta, wspólne przeżywanie stanowią niejako podwaliny terapii logopedycznej, która zasadniczo wpływa na samopoczucie człowieka, niweluje wstydliwe lub drażniące objawy ujawniające się podczas każdego interpersonalnego kontaktu werbalnego. Zabawowe (w przypadku dzieci) oraz zadaniowe (w przypadku młodzieży i dorosłych) formuły proponowanych zajęć są oparte na indywidualnym planie terapii zaburzeń mowy, dostosowanym do wieku, potrzeb, możliwości i zainteresowań każdego dziecka czy osoby dorosłej. Zasada stopniowania trudności, kompleksowe oddziaływanie oraz częste wzmacnianie umożliwia przeżycie sukcesu i zadowolenie, a zarazem mobilizuje do systematycznych ćwiczeń logopedycznych. Na zajęciach wykorzystuje się nowoczesne metody oraz ciekawe pomoce dydaktyczne (gry, plansze, materiały obrazkowe, tory przeszkód, puzzle, komiksy logopedyczne i in.). Po każdym spotkaniu pacjent otrzymuje materiały oraz wskazówki do ćwiczeń w domu.
W siedmioletnim procesie nauki wymowy głosek, obejmującym dwa nadrzędne etapy: kształtowania i doskonalenia mowy, można wyróżnić cztery okresy: melodii, wyrazu, zdania oraz swoistej mowy dziecięcej. O niezgodności z normą rozwojową świadczą odchylenia, gdy mowa dziecka:
Zakłada się, że uczniowie rozpoczynający naukę w klasach pierwszych szkoły podstawowej powinni mieć w pełni opanowany system fonetyczno-fonologiczny, by mogli zapoznawać się z językiem pisanym. Dojrzałość szkolna odnosi się zatem do pełnej dojrzałości także pod względem wymowy wszystkich dźwięków mowy. Zajęcia logopedyczne pomagają opanować je na tyle wcześnie, by mowa mogła się utrwalić.
Przyswajanie podstaw systemu fonetycznego, leksykalnego i morfologicznego języka ojczystego, czyli dynamiczny okres kształtowania się mowy zachodzi w pierwszych trzech-czterech latach życia człowieka. Proponowane zajęcia logopedyczne mają na celu doskonalenie mowy i wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka poprzez:
Trudności artykulacyjne, obserwowane u dzieci powyżej 5. roku życia, wskazują często na zaburzenia rozwojowe (różnego stopnia i zasięgu) i mają zasadniczy wpływ na przebieg nauki szkolnej. W procesach nauki czytania i pisania bardzo ważna jest umiejętność koordynowania wszystkich elementów biorących w nich udział. Proponowane zajęcia dla dzieci i młodzieży z trudnościami w nauce szkolnej mają na celu:
Odpowiedni poziom rozwoju mowy dzieci w aspektach: nadawania i odbioru wynika z właściwego poziomu artykulacji, leksyki, gramatyki i rozumienia.
Z terapii logopedycznej powinny korzystać również osoby dorosłe w przypadku: